Kedi ve Köpekte Kısırlaştırma (ovaryohisterektomi=ovariohysterectomie) Operasyonu (OHE)
Anatomi:
Ovaryum: Köpekte 2 cm uzunluğundadır. Aynı taraftaki böbreğin hemen arkasında, hatta onunla temas halindedir. Bu bölge 3.-4. lumbal omur düzeyine ya da Crista iliaca ile sonuncu kaburga arasındaki uzaklığın ortasına rastlar. Ligamentum suspensorium ovarii peritondan gelen bir kıvrımdır, ovaryumun ön kenarına yapışır. Ovaryuma ait damar (a. ovarica, v. ovarica) ve sinirleri kapsar. Ligamentum ovarii proprium ovaryumun arka ucuna yapışır.
Uterusun bağları: Ligamentum latum uteri, kornu uteriler ile korpus uteriyi karın ve pelvis boşluğunun yan duvarlarına bağlar. Üst kenarı böbreğin arka ucu yakınından pelvis boşluğu yan duvarlarına kadar uzanır. Lig. latum uteri: mesometriyum (lig. lat. uterinin uterusa yakın olan kısmı), mesosalpinx (tuba uterinaya yakın kesimi) ve mesovaryum (ovaryuma yapışan kısmı) olmak üzere 3 bölüme ayrılır.
Genital organ anatomisi resmi için tıklayınız. Kaynak: Nejdet Dursun, Veteriner Anatomi II, 3. Baskı-1996, Medisan Yayınevi Ankara.
Endikasyonları: OHE gerçekleştirmenin en yaygın nedeni östrusu (kızgınlığı) ve istenmeyen çiftleşme-yavru doğumlarını engellemektir. OHE uygulanması için diğer nedenler şunlardır:
1. Meme tümörleri ve kongenital anomalileri önlemek
2. Pyometra, metritis, neoplazi (ovaryum, uterus ya da vagina neoplazileri), kist, travma, uterus torsiyonu, uterus prolapsusu, plasental bölgelerin subinvolusyonu, vagina prolapsusu, vaginal hiperplazilerin önlenmesi ve tedavileri,
3. Bazı hormonal anormalliklerin (diabetes ve epilepsi vb.) ve dermatozların (yaygın demodex) kontrolü.
Operasyon Tekniği:
OHE birden fazla teknikle yapılabilir, burada median hattan yapılan teknik anlatılacaktır.Kartilago xiphoideadan pubise kadar olan ventral karın bölgesinin kılları tıraş edilir, bölgenin asepsi-antisepsisi yapılır ve serviyet bezleriyle sınırlandırılır. Göbek belirlenir ve göbekten pubise kadar olan karın bölgesi 3 eşit parçaya ayrılır. Köpeklerde ensizyon, kranial 1/3’lük kısmında ve göbeğin hemen gerisinden başlanarak yapılır. Gerekli durumlarda ensizyon genişletilebilir. Kedilerde ve pubertasa erişmemiş yavru köpeklerde yapılan operasyonlarda ensizyon orta 1/3’lük kısmında yapılır. Not: köpeklerde ensizyon, ovaryum ligamentlerinin ligatürünü kolaylaştırmak için göbeğin hemen gerisinden yapılır. Kedilerde ise uterusa konulacak ligatürün rahat atılması amacıyla daha geriden yapılır. Deri ve kaslara 4-8 santimlik ensizyon yapılarak linea alba görülür. Linea alba da ensize edilerek karın boşluğuna girilir. Operatörün parmağı veya ovariectomy çengeli, karın duvarına temas halinde kaydırılarak, böbreğin 2, 3 cm kadar gerisindan karın boşluğuna girilir (Resim 1). Daha sonra çengel, kornu uteriyi, asıcı ligamenti (Lig. susp. ovarii) veya kornu etrafındaki ligamenti (Lig. latum uteri) yakalamak için mediale döndürülür ve parmakla karın boşluğundan çıkarılır (Resim 2).
Anatomik olarak kornu uterinin (çengeldeki) tespiti, kaudalindeki bifurkasyon noktası veya kranialindeki ovaryumun varlığıyla doğrulanır. Eğer kornu uteri çengelde yer almıyorsa, idrar kesesi geriye doğru bükülür=itilirek, kolon ve idrar kesesi arasında yer alan korpus uteri ve kornu uteri belirlenerek işleme devam edilir. Bu yöntemle de kornu uteri bulunamaz ise vaginaya küt uçlu bir pens yerleştirilir ve bu pensin servikse dayanması sağlanır. Operatör yardımcısı dışarıdan pensi kontrol ederken operatör de parmakları yardımıyla pensi karın boşluğundan hissederek uterusu bulmaya çalışır. Ovaryumun asıcı ligamenti (Lig. susp. ovarii), uterus kornusunun kaudal ve mediale çekilmesi suretiyle, ovaryumun proksimal kenarında fibröz bir bant olarak palpasyonla tespit edilir. Ovaryumun dışarı alınmasını kolaylaştırmak amacıyla, ovaryumun asıcı ligamenti, ovaryumu besleyen damarları koparmadan, böbreğin yakınından gerilir ya da kırılır=koparılır (Resim 3). Bunu yapabilmek için, kornu uteride kaudomedial çekme uygulanırken, asıcı ligemente işaret parmağıyla kaudolateral çekme uygulanır. (NOT: Asıcı ligamentin koparılması işleminde şu yöntem de başarılı bir şekilde kullanılabilir. Operatör ovaryumu gergin şekilde tutar ve bir adet büyükçe bir gazlı bezi, asıcı ligamenti etraftaki doku-organlardan ekarte edecek şekilde karın boşluğuna yerleştirir. Daha sonra asıcı ligament belirlenir ve tam olarak ortaya çıkarılır. Operatör yardımcısı makas kullanarak, küçük darbelerle dikkatli bir şekilde asıcı ligamenti keser ve böbrek-ovaryum bağlantısı koparılmış olur. Operatör parmaklarıyla ovaryumu kontrol altında tutarken, yardımcı ovaryum ön kısmından ovaryumu besleyen arter ve venayı da içine alacak ligatürü koymak için mezovariuma bir delik açar ve bu delikten ovaryumun ön tarafına sağlam bir ligatür atar. Aynı delik kullanılarak ovaryum-kornu uteri birleşme noktasına da bir ligatür konur (Resim 7). Operatör ovaryumu kontrol altında tutarken, yardımcı da ovaryumun ön kısmına atılan ligatürün alt kısmından tutar ve ovaryumun ön kısmındaki ligatürün üzerinden ilgili ligament kesilir. Yardımcı kanama kontrolünü yapar ve herhangi bir sorun yoksa parmakları arasındaki ligamenti bırakır ve operasyonun diğer evrelerine geçilir.)
Ligamentum latum uteri (mezovarium) üzerine bir delik açılır. Bu delikten 1 veya 2 adet hemostatik pens (Rochester-Carmalt Forceps) yerleştirilir. Bir pens te ovaryumun proksimaline yerleştirilir (Resim 4). Ovaryumun distalindeki pensin altından ligamente absorbe olabilen dikiş materyali ile (2-0, 3-0 krome katgüt, polyglycolic acid=vicryl, polyglactin 910, polydioxanone, polyglyconate, polyglecapron 25) sağlam bir ligatür konur. İhtiyaç varsa ligatür sayısı 2 olabilir. Pensin üzerinden ligatür kesilerek ovaryum serbeast hale getirilir (Resim 5 ve 6 ).
Kornu uteri, servikse kadar Lig. latum uteriden (mezometriyum) küt olarak veya makasla kesilerek ayrılır ve ligament üzerinde damarlaşma mevcutsa ligatüre edilir (Resim 8). Ayırma işleminden sonra bifurkasyon bölgesine ulaşılarak diğer kornu yakalanır ve yukarıda açıklanan işlemler diğer ovaryum ve kornu uteri için de yapılır. Daha sonra, kornulara kraniale doğru çekme işlemi uygulanarak korpus uteri açığa çıkarılır. Korpus uteriye serviksten biraz uzak noktada hemostatik pens yerleştirilir. Korpus uteriye servikse yakın noktadan 1 veya iki adet ligatür konur. Ligatürler konurken dikiş iğnesinin tercihen uterus lumeninden geçmesi istenir. Korpus uteri, pens ve ligatürler arasından makasla kesilerek uterus dışarı alınır (Resim 9). Kanamalar kontrol edilerek karın boşluğu ve deri uygun yöntemlerle kapatılır.
Kaynaklar:
1. Small animal surgery, Mosby-Year book Inc.
2. Veteriner anatomi, Medisan yayınevi
3. Evcil hayvanlarda doğum ve infertilite, Medisan yayınevi
4. Veteriner anatomi atlası köpek, Medipress yayınevi